معاون مركز ملی فضای مجازی در گزارش مهندس وب؛
جزئیات سند مقابله با انحصار كسب و كارها در فضای مجازی
به گزارش مهندس وب معاون مركز ملی فضای مجازی با تاكید بر ضرورت مقابله با انحصار كسب و كارها در فضای مجازی اظهار داشت: انحصارهایی در فضای مجازی درحال شكل گیری است كه موجب از بین رفتن نظم بازار و ضرر كاربران می شود.
گروه دانش و فناوری- خبرگزاری مهر؛ معصومه بخشی پور: سند سیاست ها و الزامات کلان پشتیبانی از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی هفتم مردادماه امسال به دستور رئیس جمهور توسط دبیر شورای عالی فضای مجازی ابلاغ گردید. این سند از آن جهت دارای اهمیت است که باتوجه به توسعه اقتصاد سکویی (پلتفرم) در دنیا و نیز بواسطه خاصیت های منحصر به فرد پلت فرم ها همچون کنترل قابل توجه بر کلان داده ها و بهره گیری از اثرات قدرتمند شبکه ای، نگرانی های جدی درباب شکل گیری و تقویت انحصار، کاهش رقابت پذیری و افزایش موانع ورود به بازار برای کسب و کارهای نوپا دراین زمینه وجود دارد. پلت فرم (سکو) به بستر نرم افزاری یا سخت افزاری گفته می شود که بعنوان زیرساخت اجرا یا توسعه در یک سامانه استفاده می شود. بر طبق این تعریف، در حوزه های فناوری و کسب و کار اینترنتی، پلت فرم بستری فناورانه است که می تواند تعامل دوسویه ای و یا چندسویه را مدیریت کند و بنا بر این شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و سایت های تجاری آنلاین به صورتی پلت فرم محسوب می شوند. با این وجود بررسی های جهانی نشان میدهد که موضوع ایجاد انحصار در فضای کسب و کار سکوهای فضای مجازی و نحوه مواجهه با آن به یک دغدغه برای کشورها تبدیل گشته است. بنا بر این قانونگذاری و تنظیم گری در حوزه تقویت رقابت و مقابله با انحصار، تقریباً در بیشتر کشورهای دنیا از دو سال پیش با جدیت شروع شده است. بدین جهت در داخل کشور نیز باتوجه به روند رو به افزایش چالش ها، پرونده ها و منازعات در رابطه با شکل گیری انحصار یا بروز و ظهور رفتارهای ضد رقابتی در بازار کسب و کارهای فضای مجازی، سند سیاست ها و الزامات کلان پشتیبانی از سکوهای فضای مجازی و مقابله با انحصار در این عرصه تدوین شده است. این سند با هدف تضمین حفاظت حداکثری از حقوق کسب و کارها و برنامه ریزی همه جانبه برای بهبود شرایط آنها در فضای مجازی تدوین شده است تا با مقابله با شکل گیری انحصار در بازار سکوهای فضای مجازی، موانع ورود کسب وکارهای نوپا به بازار سکوها کم شود. دراین زمینه ابوالحسن فیروزآبادی رئیس مرکز ملی فضای مجازی گفته است: «مفاد سند، مصادیق اقدامات ضد رقابتی در بازار کسب و کارهای فضای مجازی را روشن ساخته، بوسیله ایجاد و ارتقا شفافیت، ارائه دهندگان خدمات سکو را از تبعیض قائل شدن میان کسب و کارهای بهره بردار منع کرده، با سوء استفاده از قدرت و موقعیت بازار برای محدودسازی رقبا مقابله کرده و ادغام ها و تملک هایی که انحصار را تقویت می کنند، محدود خواهد ساخت.» در همین رابطه سید هادی سجادی، دبیر کمیسیون عالی تنظیم مقررات و معاون امور اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی درباب ابلاغ و انتشار «سند سیاست ها و الزامات کلان پشتیبانی از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی» به سوالات خبرنگار مهر پاسخ داد. متن این گفتگو به شرح زیر است. * بعنوان اولین سوال، سند الزامات کلان پشتیبانی از رقابت پلت فرم ها و جلوگیری از انحصار در فضای پلتفرمی کشور، شامل چه مواردی است و چه سازوکارهایی برای جلوگیری از انحصار در این مصوبه درنظر گرفته شده است؟ این سند با هدف تقویت فضای رقابتی، رفع انحصارهای موجود، جلوگیری از ایجاد انحصارهای جدید و ممانعت از ارتکاب اعمال ضدرقابتی توسط سکوهای فعال در فضای مجازی کشور تدوین شده است. با توجه به این که فصل نهم قانون اجرای سیاست های کلی اصل ۴۴ با عنوان «تسهیل رقابت و منع انحصار»، یک قانون مناسب و قدرتمند در زمینه مقابله با انحصار است و در مقایسه با خیلی از کشورها قانون پیشرو و کاملی به شمار می آید، ما در سند تدوین شده دغدغه اصلی مان تبیین و تشریح مصادیق بروز رفتارهای ضدرقابتی یا ایجاد انحصار در فضای مجازی بوده است تا بعنوان پشتیبان قانون فعلی، راه را برای شورای رقابت و بقیه تنظیم گران این حوزه روشن سازد. اهم موضوعاتی که به آن پرداخته ایم شامل مباحثی چون مقابله با باندلینگ های غیر موجه و سوء استفاده از موقعیت مسلط در بازار، مباحث بی طرفی سکویی و بی طرفی دستگاهی، ضرورت شفافیت الگوریتمی، الزامات ادغام و تملک و توسعه افقی و عمودی کسب وکارها، الزامات سکوها در مقابل کسب و کارهای بهره مند مانند عدم تحمیل بندهای قراردادی ناعادلانه و الزمات سکوها در مقابل کاربران مانند موضوعات در رابطه با حفاظت از داده بوده است. از طرف دیگر در این سند بندهایی وجود دارد در خصوص این که شورای رقابت، تعاریف و معیارهای خودرا متناسب با الزامات و خاصیت های فضای مجازی بازبینی کند، مثلاً در تعریف بازار مرتبط، تعریف استاندارد رفاه مشتری یا تشخیص نشانه های بروز انحصار در بازار، عواملی چون اثرات شبکه ای مستقیم و غیرمستقیم و میزان داده های در اختیار سکوها را نیز لحاظ کند. * این مصوبه دقیقاً شامل چه پلت فرم هایی می شود و الان به کدام دسته از بازیگران فضای مجازی و کسب و کارها ابلاغ گردیده است؟ این مصوبه تمامی سکوهای فعال بر بستر فضای مجازی را شامل می شود، چه آن هایی که در بازارهای دوسویه فعالیت می نمایند و چه آنها که بازارهای چندسویه را هدف گرفته اند. مخاطب اصلی این سند شورا و مرکز ملی رقابت است که سند به آن ابلاغ گردیده است، اما سایر تنظیم گران فعال در کشور علاوه بر این که در تدوین سند مشارکت فعال داشته اند، ملزم به رعایت آن نیز هستند.
* هدف از تدوین این سند چیست و آیا برای ساماندهی فضای کسب و کارهای بومی در مقابل کسب و کارهای خارجی فضای مجازی، برنامه مشخص و قوانینی تدوین شده است؟ هدف سند بطور واضح این است که از ثبات بازار کسب و کارهای سکویی فضای مجازی صیانت کند و موانع ورود را برای بازیگران نوپا کم کند. وقتی این هدف محقق شود، خود به خود کاربران سکوها هم بواسطه فضای رقابتی ایجاد شده، از مضرات و مخاطرات ایجاد انحصار در امان خواهند ماند. در مواردی تنها یک بازیگر فعال در بعضی حوزه ها داریم که سند در این مورد هم کارگشا خواهد بود؛ برای اینکه تکیه ما در تدوین سند بروز و ارتکاب اقدام غیررقابتی بوده است و مصادیق این اقدامات هم تبیین شده است، پس حتی یک بازیگر منفرد و منحصر در یک بازار مشخص هم بطور مثال نمی تواند بندهای قراردادی را به کسب و کارهای بهره بردار تحمیل کند یا این که به صورت بی رویه مبادرت به توسعه فعالیت خود در سایر لایه های زنجیره تامین کند. طبق این سند حتی یک بازیگر منفرد و منحصر در یک بازار مشخص هم بطور مثال نمی تواند بندهای قراردادی را به کسب و کارهای بهره بردار تحمیل کند یا این که به صورت بی رویه مبادرت به توسعه فعالیت خود در سایر لایه های زنجیره تامین کند هدف مهم دیگر سند این است که معیارها و خاصیت های رقابت در بازار کسب وکارهای فضای مجازی و وجوه تمایز آنها با کسب وکارهای فضای سنتی را در جهت مواجهه با چالش شکل گیری انحصار در این فضا، در اختیار متولی و تنظیم گر رقابت کشور، یعنی شورای رقابت قرار دهد. از طرفی در این سند، ضرورت تنظیم گری پیشینی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. برای اینکه همانطور که می دانید در بازار سکوهای فضای مجازی بواسطه خاصیت هایی چون صرفه اقتصادی قابل توجه توسعه مقیاس و توسعه قلمرو، وجود اثرات شبکه ای قدرتمند، قدرت حاصل از در اختیارگیری کلان داده ها و امکان ایجاد وابستگی در کاربران و دشواری جابه جایی میان سکوها برای کاربر، اولاً انحصارها به سرعت شکل می گیرند و ثانیاً اگر بازیگری به قدرت انحصاری برسد، بازگرداندن بازار به مسیر ثبات و سلامت و از میان برداشتن این انحصار بسیار دشوار خواهد بود. پس در سند سیاست ها و الزامات کلان پشتیبانی از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی بطور مثال بر ضرورت فعال سازی رویه های تحقیق و تفحص شورای رقابت و ضرورت گزارش گیری های منظم تاکید کرده ایم تا تنظیم گری پیشینی در مقابل تنظیم گری پسینی تقویت شود. * برای جلوگیری از انحصار پلت فرم های خارجی در این سند چه قوانینی در نظر گرفته شده و چه شرایطی وضع شده است؟ آیا این پلت فرم ها ملزم به ستاندن مجوز و یا تاسیس دفتر نمایندگی در ایران خواهند شد؟ بااینکه تمامی الزامات این سند درباب سکوهای خارجی نیز صادق و برقرار است اما تمرکز سند بیشتر بر سکوهای داخلی و تنظیم گری آنها بوده است، چونکه با موارد بسیاری روبه رو شده بودیم که انحصارهایی در حال شکل گیری است که در نهایت به از میان رفتن نظم بازار و متضرر شدن کاربران خواهد انجامید. البته واقفیم که موضوع انحصار سکوهای خارجی در کشور و خروج حجم عظیمی از داده های کاربران از کشور بسیار حائز اهمیت و بعضاً مخاطره برانگیز است اما همان گونه که می دانید تعیین تکلیف در این خصوص مستلزم اقدامات جدی در حوزه های دیگری مانند بحث تقویت دیپلماسی و رایزنی های بین المللی در جهت قانونمندسازی فعالیت این سکوها و همین طور وضع قوانین و مقررات مرتبط، مانند آن چه اخیراً در پارلمان ترکیه تصویب شده، است. موضوع انحصار سکوهای خارجی در کشور و خروج حجم عظیمی از داده های کاربران از کشور بسیار حائز اهمیت و بعضاً مخاطره برانگیز است اما همان گونه که می دانید تعیین تکلیف در این خصوص مستلزم اقدامات جدی در حوزه های دیگری مانند بحث تقویت دیپلماسی و رایزنی های بین المللی در جهت قانونمندسازی فعالیت این سکوها و همین طور وضع قوانین و مقررات مرتبط، مانند آن چه اخیراً در پارلمان ترکیه تصویب شده، است * با توجه به این که این سند باتوجه به بررسی وضعیت کسب و کارهای فضای مجازی در کشور تدوین شده، نتایج این بررسی چه بوده است؟ کدام کسب و کارها بیشتر با مقوله انحصار مواجهند و تهدیدات ناشی از انحصار مربوط به کدام کسب وکارها است؟ همانطور که می دانید موضوع شکل گیری مدلهای کسب و کار سکویی در کشور ما قدمت خیلی زیادی ندارد اما در همین مدت اندک بعضی از بازیگران این عرصه چنان قدرت گرفته اند که می توان گفت رقابت با آنها دیگر تقریباً نا ممکن است. این مساله می تواند لطمه های بسیاری را متوجه کاربران سکوها، چه عموم مردم و چه کسب و کارهای بهره بردار کند. وقتی یک پلت فرم به انحصار دست یافت و در کاربران ایجاد وابستگی کرد دیگر نه برای افزایش قیمت ارائه خدمات مانعی بر سر راهش است و نه این که الزامی برای ارتقاء یا حتی حفظ کیفیت خدمات و محصولات خود دارد. با مواردی روبه رو شده ایم که پلتفرم، بندهای قراردادی ناعادلانه را به کسب و کارهای بهره بردار تحمیل کرده، مثلاً آنها را از ارائه خدمت در سایر سکوها منع کرده یا اینکه در الگوریتم های رتبه بندی خود، شفافیت لازم را نداشته و میان کسب وکارهایی که خود منفعتی از آنها داشته با سایر کسب و کارها، تبعیض قائل شده است. شاید در وهله اول مواردی درباب سکوهای ارائه دهنده خدمات حمل و نقل یا ارائه دهنده خدمات رستوران و غذا توجه ما را به خود جلب کرد اما با بررسی های بیشتر متوجه شدیم در بسیاری از بازارها و حوزه های دیگر هم این مسائل وجود دارد. مثلاً در بین سکوهای فعال در بازارهای برنامک های دستگاه های هوشمند (اپلیکیشن ها) یا بازارگاه های همتا به همتا هم مسائل غیررقابتی فراوانی مشاهده شده که مواردی از آنها به شورای رقابت هم ارجاع شده است. * وضعیت پلت فرم های بومی بعد از این مصوبه، چگونه خواهد بود و این سند از چه زمانی قابلیت اجرا دارد؟ نکته حائز اهمیت این است که در سراسر دنیا، ضرورت چاره اندیشی درباب مسأله بروز انحصار در بازار سکوهای فضای مجازی به یک دغدغه تبدیل گشته است. بسیاری کشورها بررسی های خودرا آغاز نموده اند، مثل ما کارگروه تشکیل داده و الزاماتی وضع کرده اند. مثلاً در تازه ترین رخداد این حوزه در تاریخ ۸ مرداد کمیته ضد انحصار کنگره آمریکا مدیران عامل چهار غول فناوری یعنی گوگل، فیس بوک، آمازون و اپل را فراخوانده و در یک جلسه ۵ ساعته آنها را به مواردی از رفتارهای انحصارطلبانه و ضدرقابتی محکوم کرده و از آنها توضیح خواسته است. پس باید توجه کرد که این خطر در همه دنیا حس شده و ضرورت پرسش گری و مطالبه گری احساس شده است. کمیته ضد انحصار کنگره آمریکا مدیران عامل چهار غول فناوری یعنی گوگل، فیس بوک، آمازون و اپل را به مواردی از رفتارهای انحصارطلبانه و ضدرقابتی محکوم کرده است خوشبختانه ما در این عرصه بموقع عمل کرده ایم و انتشار این سند گام خوبی است که دغدغه مندی ما را نشان میدهد. اینجا لازم است از دکتر شیوا رئیس شورای رقابت و همکارانشان بابت اینکه در کارگروهی که برای نهایی سازی سند تشکیل شد مشارکت فعال داشتند تشکر کنم که ما را خالصانه یاری کردند. سند پس از آن که در کمیسیون عالی تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی طرح شد و در کارگروه مذکور، اصلاح و نهایی شد با دستور ریاست جمهور ابلاغ گردیده و در اختیار شورای رقابت قرار گرفته است. البته باید بگویم باتوجه به همکاری خوبی که شکل گرفته تا همین حالا هم مفاد سند در تصمیم گیری های شورای رقابت مدنظر قرار گرفته است. این نکته نیز مهمست که مطابق این سند، کارگروهی که در مرکز ملی فضای مجازی با مشارکت مرکز ملی رقابت، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان تنظیم مقررات، صدا و سیما، سازمان نظام صنفی کامپیوتری و اتحادیه کسب و کارهای اینترنتی تشکیل داده ایم، بعنوان بازوی مشورتی شورای رقابت به فعالیت خود ادامه می دهد و سند را هم در بازه های زمانی مشخص بازبینی می کند که اگر نیاز به اصلاح یا به روز رسانی بود، اقدام گردد.
منبع: webengineers.ir
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب