نقشه راه جامعه پردازی دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم
مهندس وب: به گزارش مهندس وب، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در هفدهمین گردهمایی سراسری معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی به تشریح نقشه راه جامعه پردازی این دانشگاه در گام دوم پرداخت.
به گزارش مهندس وب به نقل از ایسنا، دکتر محمد مهدی طهرانچی در هفدهمین گردهمایی سراسری معاونان پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی به تبیین بنیادین نقش دانش، دانشمند و دانشگاه در جامعه پرداخت.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی در قسمت ابتدایی سخنان خود به رابطه میان علم و ایمان اشاره نمود و به تشریح این مورد پرداخت که باید به معرفتی برسیم که تنها به ظاهر حیات دنیوی محدود نباشد، بلکه باطن و ملکوت عالم را هم در بر گیرد.
مشروح بخش اول سخنرانی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی را در همین رابطه در ادامه می خوانید:
قرآن کریم در یک سوال بنیادین از ما می پرسد: «لمن الارض و ما فیها» یعنی این زمین و آن چه در آن است، از آنِ کیست؟ و از دانشمندان انتظار دارد برپایه علم خود پاسخ دهند. دانشمندان باید مبتنی بر علوم تخصصی خود مثل روانشناسی، پزشکی، فیزیک، زمین شناسی و... به این سؤال پاسخ دهند. پاسخ ما به این سؤال، الله است.
بعد از پرسش در رابطه با خالقیت، خداوند سوال می کند که ربوبیت از آنِ کیست؟ چه کسی پرورش دهنده و روزی دهنده این عالم است؟ ما مجدداْ پاسخ می دهیم خداوند. سوال بعدی از دانشمندان در رابطه با باطن عالم است. آیا روانشناسی فقط پردازش مغز است؟ کار مغز و اعصاب تنها تنظیم بیوشیمی و بیوفیزیک است؟ ملکوت آسمان ها و زمین به دست کیست؟ و کیست که همیشه همراه شماست و هیچ کس همراه او نیست؟ مجدد پاسخ می دهیم الله.
قرآن می فرماید شما از منظر علمی خود راست نگفتید. از علمی که در اختیارتان است، پاسخ ندادید، بلکه از منظر ایمان و باورهای خود جواب دادید.
آیات ۸۵ تا ۹۲ سوره مومنون می فرماید خداوند «غیب» و «شهادت» در این دنیا قرار داده و شما به باطن حیات در قالب علمی خود توجه ندارید و صرفاْ از روی ظاهر دنیا به سوالات پاسخ می دهید. قرآن کریم در ادامه سفارش به بررسی تمدن های گذشته می کند که مردم آن رفته اند ولی کاخ ها و آثار آنها باقی مانده است. بنابراین این قابل رویت است که برخی می توانستند علم پیدا کنند و کردند. آنها پژوهش در مُلک بلد بودند اما به ملکوت چشمی نداشتند؛ پس پاسخ «الله» از علم آنها درنمی آمد.
بعضی مساله علم دینی و غیردینی را مطرح می کنند درحالی که ماهیت اساساْ چیز دیگری است. اگر معلوم خویش را دنیا قرار دادید، علم شما دنیانگر خواهد بود.
بر جسم که ظاهر استُ باطنی وجود دارد به نام نفس و بر عقل هم باطنی به نام دل است. البته عقل و دل به جهت این که روح الهی در انسان دمیده شده، ایجاد شده اند و این انسان را اشرف مخلوقات کرده است. اگر ما به این نکات درمورد علم توجه نکنیم، به نقطه ای می رسیم که باآنکه در جواب این پرسش که «من ربک» می گوییم الله، اما پاسخ می شنویم که دروغ می گویید؛ چونکه از مسیری که ما پیمودیم، خدا درنمی آید.
انسان شناسان اعتقاد دارند انسان توانش، گرایش، دانش و بینش دارد. انسان در توانش گرفتار ضعف و قوه، در گرایش درگیر فجور و تقوا، در عقل شامل ظن و علم و در دل گرفتار ایمان و کفر می شود. البته دقت داشته باشیم که قوه تنها در ارتباط با جسم نیست، آن چه از آن بعنوان فناوری یاد می کنیمُ در ارتباط با همین قوه است. چرا خداوند در قرآن می فرماید شما دروغ می گویید؟ چونکه ما به «صدور» توجه نداریم. بنابر آیه کریمه « قُلْ إِنْ تُخْفُوا مَا فِی صُدُورِکُمْ أَوْ تُبْدُوهُ یَعْلَمْهُ اللَّهُ ۗ وَیَعْلَمُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ ۗ وَاللَّهُ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ» ما یک لایه آشکار و لایه هایی پنهان داریم. ما به درون انسان ها تسلطی نداریم چونکه آنها لایه های پنهانی دارند.
خداوند برای انسان «صدر» قائل است که در اصطلاح به آن سینه می گویند اما اصولاً، لایه پنهانی انسان است. خداوند به ذات نهان صدور آگاه است. ما هم می توانیم بر این لایه پنهان آگاه شویم.
در عالم هستی یک مُلک و یک ملکوت قرار دارد که درهم آمیخته آنها عرش الهی را می سازد. قرآن کریم انسان را هم به تأمل در مُلک دعوت می کند و هم ملکوت الهی. بنابراین ملکوت عالم هم قابل رویت و دستیابی برای انسان است.
علمی که ما امروز در اختیار داریم، نگاهی به ملکوت عالم ندارد. از چنین علمی «بخرج الحی من المیت» حاصل نمی گردد. از آن هوش مصنوعی، کوانتوم و... درمی آید اما چون سقف آن محدود است، سعادت حاصل نمی گردد. اوج تمدن ۳۰۰ساله این علم می شود اسرائیلی که مانند یک گرگ وحشی به جان انسان ها افتاده و درکی از انسان، مادر، کودک و آمبولانس ندارد. چون علم او به ملکوت عالم راه ندارد. خروجی علم او، قتل سیدحسن نصرالله و از بین بردن خوبی های این عالم است.
به تعبیر حضرت آیت الله جوادی آملی، اصلاْ علم غیردینی نداریم. علم باید به ملک و ملکوت راه داشته باشد. علمی که به ملک و ملکوت راه دارد، چه ادراکش حسی و معرفتش بصری باشد، چه ادراکش حافظه ای و فراگیری سرگذشت ملت ها، چه خودآگاهی، چه عقلی، چه مبتنی بر فراگیری نقل صادق و چه شهودی باشد، این علم باید بتواند به ملک و ملکوت عالم هستی راه پیدا کند.
پیامبر (ص) می فرماید: علم سه تاست: آیتی محکم، یا فریضه ای میانه، یا سنّتی برپا و جاری. حضرت امام در چهل حدیث این سه را جهت علم معرفی می کند و می فرمایند که این ها جنس علم نیست. فیزیک می تواند آیه محکمه باشد. امام می فرماید علم تاریخ اگر با نظر عبرت باشدُ می تواند آیه محکمه و اگر در شناخت جامعه باشد، می تواند سنت قائمه باشد. آیه محکمه به مقام روحانیت، فریضه عادله به مقام خیال و سنت قائمه به مقام ملک راه دارد. یعنی دانش سه جهت اصول اخلاقی، اعتقادی و یا علمی دارد به عبارتی دیگر به توانش، بینش و یا گرایش انسان مرتبط می باشد.
قرآن می فرماید کسانی مصداق اوتوا العلم در آیه «وَیَرَی الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِی أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ هُوَ الْحَقَّ...» هستند، می توانند به باطن دنیا راه پیدا کنند و آنها هستند که می گویند آن چه از عالم غیب به ما رسیده، حق است. بنابراین معرفت این انسان ها افزوده می شوند و به درجه ایمان می رسند و مصداق ادامه این آیه شریفه می شوند که «فَیُؤۡمِنُواْ بِهِۦ». قلب آنها هم مصداق «فَتُخۡبِتَ لَهُۥ قُلُوبُهُمۡۗ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهَادِ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ إِلَیٰ صِرَٰطࣲ مُّسۡتَقِیمࣲ» خواهد شد و آنجاست که «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ.» حال باید بررسی نماییم که دانشگاه دراین میان چه نقشی دارد. شاکله عمل، دانش، گرایش و توانش است. پس دانشگاه شاکله عمل را می سازد.
نگاه ما به علم آن است که علم حقیقتی دارد. این حقیقت از محکمات آغاز می شود و با پارادایم، مکتب، رویکرد، نظریه، روش، الگو و عالِم تا گزاره پیش می رود. گزاره، جمله ای علمی است که از یک عالِم مبتنی بر نظریه ای در قالب مکتبی مبتنی بر پارادایمی که باید بر محکمات حاکم باشد، صادر می شود.
امیرالمومنین می فرماید مردم سه دسته اند: عالم ربّانی، علم جویی که در راه نجات و رستگاری است و فرومایگانی که این سو و آن سو می روند. اگر انسان جزو دسته سوم بود، به نور علم روشن نمی شود و نتیجه آن می شود که خدا در جواب ما می گوید که دروغ می گویید.
دکتر طهرانچی در قسمت دوم سخنرانی خود، ضمن تشریح نقشه راه دانشگاه آزاد اسلامی در راه جامعه پردازی، نکاتی را در رابطه با مدل جدید دانشگاه در دوره دوم بیان کرد که مشروح آن در ادامه آمده است:
رهبر معظم انقلاب اسلامی اخیراْ در تشریح نقش دانشگاه، سه وظیفه تولید علم، تربیت عالم و جهت دهی به این دو را متوجه دانشگاه دانستند. از این بیان ما نتیجه گیری کردیم که دانشگاه باید نهاد پیشرفت باشد. دانشگاه در غرب نهاد توسعه است؛ نه نهاد علم. دانشگاه چهار نظام برای جهت دهی به تولید علم و تربیت عالم دارد؛ تربیتی، علمی، فناوری و فرهنگی. دانشگاه محل پردازش دانش، بینش و گرایش است؛ به عبارتی دیگر دانشگاه سه ساحت اصلی علم، فرهنگ و فناوری دارد که در هریک از آنها سه مفهوم آموزش، پژوهش و کاربست وجود دارد.
در ساختار علمی جدید دانشگاه آزاد اسلامی، گروههای دانشی ناظر به مفهوم آموزش تشکیل شده اند. هرموضوع یک گروه کشوری یا school دارد که در هراستان faculty و در هر واحد department نام می گیرند.
دانشگاهی که تنها به علم بپردازد، از جامعه پردازی جا می ماند؛ بنابراین باید ساختارهای جدید را برای آن بسازد. علم زمانی قدرت است که به جامعه متصل شود.
رهبر انقلاب می فرمایند ما الگوی پیشرفت خویش را داریم که آنرا از جایی کپی برداری نکرده ایم؛ این یعنی دانشگاه ما باید الگوساز هم باشد. الگویی که در آن ایمان، علم و عدالت وجود دارد. جامعه پردازی انجام مأموریت خود یا همان پاسخگویی دانشگاه به نیاز جامعه است. نظام تربیتی دانشگاه جامعه پرداز، جامعه کارآمد، نظام علمی آن، جامعه خلاق، نظام فناوری آن جامعه نوآور و نظام فرهنگی آن جامعه فرهیخته با سبک زندگی درست می سازد. علم بدون خلاقیت که اساساْ علم نیست. ما عادت کرده ایم که به مقاله نمره می دهیم؛ درحالی که باید به خلاقیت نمره داد. اگر خلاقیت در مقاله جای نمی گیرد، این عیب ماست.
دانشگاه آزاد اسلامی برای اتصال به جامعه، مفهومی با عنوان دانشکده موضوعی عرضه کرده است. دانشکده های موضوعی لایه بعدی گروههای کشوری برای اتصال به جامعه یا فعالیتهای بین رشته ای است. بعضی به اشتباه می گویند رشته بین رشته ای؛ مثلاْ در بازه ای که نانو وارد کشور شد، رشته های مختلفی مثل نانوفیزیک، نانوشیمی، نانومکانیک و... تاسیس کردند ولی بعدها متوجه شدند که نانو یک رشته نیست؛ بلکه یک فرارشته است. در دانشکده نانو همه متخصصان از رشته های مختلف شیمی، فیزیک، مکانیک و... می توانند حضور داشته باشند و فعالیت کنند.
اعضای هیأت علمی در ساختار جدید، پژوهش مأموریت محور خویش را در دانشکده ( institute ) و آموزش را در گروه ( department ) انجام می دهند. در دانشکده موضوعات درهم و فرارشته ای است. دانشکده لایه مقدمه ورود به مأموریت است. اگر در دانشکده حضور نداشتید، یعنی ماموریتی هم نداشته اید.
ذات گروه دانشی، رسالت محور است. مسئول گروههای دانشی در واحدها، معاونان آموزشی هستند اما معاونان پژوهشی مسئول کار با دانشکده ها هستند. معاونان پژوهشی مسئول پل زدن با جامعه هستند.
باید توجه داشته باشیم که تنها با تشکیل دانشکده موضوعی کار تمام نمی گردد. بلکه در ادامه اتصال به جامعه، نیازمند مترجم هایی هستیم. سراهای نوآوری نقش مترجم را دراین میان ایفا می کنند. مرکز رشد، صندوق پژوهش و فناوری، باشگاه ایده آرایی و... همگی بخش های مختلف سرای نوآوری هستند. در یک کلام، سراهای نوآوری محل گفتگوی دانشگاه و جامعه خواهند بود.
در این سراهای نوآوری، مساله از جانب جامعه، نیروی انسانی از جانب دانشگاه و سرمایه از سوی جامعه تزریق می شود. در این معنا، سرای نوآوری، مرکز رشد و پارک نیست؛ بلکه یک مفهوم کلان برای ارتباط یک دانشکده موضوعی با جامعه است که در آن کارآموزی و کارورزی صورت می گیرد. سرای نوآوری تضمین کننده منطق دانشگاه در جامعه برای رقم زدن اتفاقی بزرگ تر است.
غرب از ابتدا با جامعه کار کرده و مسائل دانشگاه خویش را از جامعه گرفته است؛ اصلاْ دانشگاه غربی همان جامعه گلخانه ای است که تحت نظر دانشمندان قوام پیدا می کند. این جامعه ابعاد گوناگونی مثل اقتصادی، دفاعی و امنیتی، اجتماعی، سیاسی و سیاستی، سلامت و محیط زیست دارد. وقتی می گوییم که می خواهیم با جامعه کار نماییم، باید مشخص نماییم که دقیقاْ با کدام یک از این ابعاد کار داریم.
دانشگاه آزاد اسلامی در دوره اول تاسیس خود، تنها به دنبال فعالیت بر روی بعد اجتماعی جامعه بود و می خواست مفهوم شهروندی را برپایه نظریه پارسونز توسعه دهد. بنابراین صرفاْ ساختار اجتماعی داشت که در این ساختار مسؤلان یک جامعه شهری شامل استاندار، امام جمعه، فرماندار و... حضور داشتند.
دانشگاه های علوم پزشکی در کشور ما، ساختارهای اجتماعی، نوآورانه و سلامت دارند. برای بعد سلامت بیمارستان، برای نوآوری پارک فناوری دارو و برای بعد اجتماعی خود مراکز بهداشت را تاسیس کرده اند.
دانشگاه های دولتی ما غالباْ ابعاد سیاسی و نوآوری دارند. مفاهیم آنها اکثراْ در بستر سیاست ورزی تعریف می شود. دانشگاه های نظامی هم دارای ساختارهای دفاعی و امنیتی و همینطور نوآوری هستند.
ما برای دانشگاه آزاد اسلامی در گام دوم خودُ سه مرحله دیده ایم. دانشگاه آزاد اسلامی در مرحله اول، سراغ ابعاد اجتماعی، نوآوری و اقتصادی جامعه خواهد رفت. عرصه های عمل این سه بعد در دانشگاه آزاد متفاوت با سایر دانشگاه ها هستند. بیمارستان، مدرسه و رسانه عرصه فعالیت اجتماعی، پارک های علم و فناوری عرصه فعالیت نوآورانه و شرکتهای دانش بنیان و شورای اقتصاد دانش بنیان دانشگاه عرصه فعالیت اقتصادی ما خواهند بود.
بیمارستان در دانشگاه های دولتی وظیفه حاکمیتی درمان شهر را بعهده دارد اما بیمارستان های دانشگاه آزاد برپایه مسئولیت اجتماعی خود و جهت کمک به بیمارستان های دولتی، درمانگر تربیت می کنند.
۹۵ درصد اقتصاد دانشگاه آزاد اسلانی در دوره اول که صرفاْ یک دانشگاه اجتماعی بود، بر پایه شهریه دانشجویی می چرخید؛ اما وقتی سراغ دو مفهوم دیگر نوآوری و اقتصادی جامعه رفتیم، هرکدام بازخورد درآمدی خویش را هم خواهند داشت.
دانشگاه آزاد اسلامی در مرحله بعدی سراغ ابعاد دفاعی امنیتی، سلامت و محیط زیست و سیاسی و سیاستی خواهد رفت. دراین میان مفاهیم جدیدی شکل گرفته که عبارت از پژوهش تحصیلات تکمیلی به معنای آموزش و پژوهش،
برنامه علمی به معنای مأموریت محوری پژوهش، دانشکده موضوعی به معنای سازمان پژوهش مأموریت محور، سرای نوآوری به معنای پل ارتباطی دانشگاه و جامعه، شرکت دانش بنیان به معنای عرصه تربیت اقتصادی، پارک فناوری به معنای عرصه تربیت نوآورانه و مراکز خدمات اجتماعی به معنای عرصه تربیت اجتماعی (مدرسه، بیمارستان، رسانه) هستند. باید بدانیم تحول بایدی است که شرط بقاست.
منبع: webengineers.ir
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب